Συμπληρώματα διατροφής: τα χρειαζόμαστε πραγματικά;
Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων τα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν προϊόντα που περιέχουν ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά, των οποίων ο βασικός στόχος είναι να συμπληρώνουν το ημερήσιο διαιτολόγιο του ανθρώπου όταν η διατροφή δεν είναι ισορροπημένη και δεν ανήκουν στην κατηγορία των κοινών τροφών και φαρμάκων (σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις περί φαρμάκων).
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (FDA) ως διαιτητικά συμπληρώματα ορίζονται τα ακόλουθα: βιταμίνες, μέταλλα, φυτικά σκευάσματα και βότανα, αμινοξέα, καθώς και κάθε συνδυασμός των παραπάνω συστατικών. Η διαφορά τους με φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την αύξηση της απόδοσης είναι ότι δεν απαιτείται ιατρική συνταγή για την προμήθειά τους από τους χώρους πώλησης και γενικότερα η χρήση τους θεωρείται σχετικά ασφαλής. Ακόμα διευκρινίζεται ότι δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την κλασική διατροφή και δεν αποτελούν ΄΄φάρμακα΄΄, με την έννοια ότι το φάρμακο προορίζεται για τη διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία κάποιας νόσου, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τα συμπληρώματα διατροφής.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαφορές μεταξύ φαρμάκων και συμπληρωμάτων διατροφής, αρκεί να αναφέρουμε ότι μία φαρμακευτική ουσία πριν κυκλοφορήσει υφίσταται κλινικές μελέτες για την αποτελεσματικότητά, τις τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλεί και τις αλληλεπιδράσεις της με άλλα φάρμακα και στη συνέχεια ελέγχεται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων για να πάρει άδεια κυκλοφορίας. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και με τα συμπληρώματα διατροφής.
Ο σύγχρονος τρόπος διατροφής, η επεξεργασία των τροφών (με ακόλουθη απώλεια κάποιων διατροφικών στοιχείων), η μόλυνση του περιβάλλοντος, το κάπνισμα και η κατανάλωση οινοπνεύματος δημιουργούν στον καθένα μας ελλείψεις σε απαραίτητα διατροφικά στοιχεία, με τελικό αποτέλεσμα τη διατάραξη της σωστής λειτουργίας του οργανισμού. Συνήθως τα στοιχεία που καταστρέφονται είναι οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία.
Οι αθλητές, λόγω της συνεχούς και παρατεταμένης καταπόνησης και αύξησης των ημερησίων αναγκών σε θρεπτικά συστατικά, έχουν υψηλότερες ανάγκες κυρίως σε πρωτεΐνες, ενώ ταυτόχρονα απαιτούν χαμηλότερη λήψη λιπαρών με τη διατροφή τους (σε σχέση με τους ανθρώπους που ακολουθούν καθιστικό τρόπο ζωής). Επίσης, οι αθλητές σε συνθήκες άθλησης σε υψηλές θερμοκρασίες (φανταστείτε ένα αθλητή δρόμων μεγάλων αποστάσεων να τρέχει στη θερινή περίοδο σε συνθήκες καύσωνα) και λόγω της έντονης εφίδρωσης που παρουσιάζουν, έχουν μεγαλύτερες ανάγκες από ηλεκτρολύτες (όπως κάλιο, νάτριο, μαγνήσιο, ασβέστιο) και πολλές φορές χρειάζεται η λήψη αντιστοίχων συμπληρωμάτων διατροφής.
Ακούμε αρκετά συχνά διαφόρους αθλητές να μας εξομολογούνται τακτική χρήση κάποιων συμπληρωμάτων, αμφιβόλου ποιότητας και προέλευσης, γιατί τους τα συνέστησε κάποιος συναθλητής τους (΄΄πάρε αυτό…δουλεύει…΄΄) ή κάποιος άλλος μη ειδικός, αυτούς που αποκαλούμε εμείς ως ΄΄εμπειρικούς΄΄. Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν κάνουν για όλους, αλλά η διατροφή πρέπει να συμπληρώνεται ανάλογα με την ποιότητα διατροφής και δραστηριότητας του κάθε ατόμου. Είναι τελείως διαφορετικές οι απαιτήσεις ενός αθλητή άρσης βαρών από τον αθλητή δρομέα μεγάλων αποστάσεων. Η λήψη κάθε συμπληρώματος πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να ικανοποιεί κάποιους βασικούς σκοπούς, οι οποίοι ορίζονται μόνο από ειδικούς (ιατρούς, διατροφολόγους). Τα συμπληρώματα διατροφής και τα στοιχεία που περιέχουν δεν είναι αθώα. Για παράδειγμα η υπερβολική δόση λήψης βιταμίνης Α μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο ήπαρ (συκώτι). Η βιταμίνη Β6, σε υψηλές δόσεις, μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο νευρικό σύστημα (εγκέφαλος και νεύρα). Το νικοτινικό οξύ μπορεί να προκαλέσει καρδιακές αρρυθμίες. Η αλόγιστη χρήση αμινοξέων (ιδιαίτερα διαδεδομένα στους αθλητές) επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία και έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, υπέρτασης και ορισμένων μορφών καρκίνου.
Οι αθλητές αποτελούν ειδική ομάδα με αυξημένες φυσικές απαιτήσεις (ανάλογα το άθλημα και το επίπεδο άθλησης) που σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιολογείται η λήψη συμπληρωμάτων για την αύξηση της αθλητικής απόδοσης (πάντα μετά από σύσταση και παρακολούθηση από ειδικό της ομάδας).
Συμπερασματικά, θεωρώ ότι η έλλειψη παιδείας, η παραπληροφόρηση και η προσπάθεια γρήγορης επίτευξης των στόχων μας (σε αθλητικό ή άλλο επίπεδο) αποτελούν τους βασικούς λόγους αλόγιστης χρήσης των συμπληρωμάτων διατροφής. Πρέπει να λαμβάνονται πάντα και μόνο μετά από σύσταση ειδικού και μην ξεχνάμε ότι τα ίδια συμπληρώματα που κυκλοφορούν στο εμπόριο αναγράφουν στη συσκευασία τους “δεν αντικαθιστούν τη σωστή και ισορροπημένη διατροφή”.